Strzelba gładkolufowa to broń niezwykle wszechstronna, a zarazem często dość prosta konstrukcyjnie. Choć nie zawsze - czego dobrym przykładem są nowoczesne strzelby samopowtarzalne czy sportowe nadlufki czołowych producentów. Strzelby wykorzystują służby mundurowe (jak choćby do szybkiego otwierania drzwi), myśliwi i sportowcy. W krajach, gdzie kultura posiadania broni jak i prawo zezwala, stosowana jest do ochrony domu. Niezawodna i na krótkim dystansie ciężko z niej nie trafić ;-) Wadą strzelby może być dla niektórych jej odrzut (w zależności od rodzaju amunicji ale i samej konstrukcji broni) oraz dość krótki zasięg.
Broń - jak sama nazwa wskazuje posiada gładką lufę, a brak rotacji i efektu żyroskopowego stabilizującego pocisk w karabinach z gwintowaną lufą był kiedyś sporym problemem strzelb. Aż do momentu wynalezienia w Anglii rozwiązania, nazwanego z angielska choke (dławik). Czok był tak rewolucyjnym rozwiązaniem, że szybko przyjął się na cały świat. Początkowo czok był stały - była to po prostu modyfikacja wylotu lufy, dławiąca, a przez to odpowiednio formatująca kształt wiązki śrutu i w zależności od typu stosowanego czoku umożliwiał trafienie celu na bliskiej, średniej lub dalszej odległości.
Część produkowanych i dziś strzelb nie ma czoków (tak jak strzelba KelTec KS7 na powyższym zdjęciu) lub ma je stałe. A są wymienne? Są. Stałe czoki choć były rewolucją, miały jedną wadę - ograniczały możliwość strzelby do posiadanej lufy z danym czokiem. W lepszej sytuacji byli właściciele dwururek - wtedy każda z luf mogła mieć inny rodzaj stałego czoku. Nadal jednak było to i ulepszenia jak i ograniczenie. Do momentu wynalezienia czoków zmiennych (wykręcanych) stosowanych do dziś zarówno w myślistwie jak i w sporcie. Ale o tym za moment.
Na zdjęciu powyżej - wylot lufy strzelby KelTec KS7 bez czoków. Za to z nakrętką zewnętrzną łączącą lufę z magazynkiem tubowym pod nią. Takie rozwiązanie umożliwia stosowanie specjalnego adapteru (np. firmy MCarbo z USA), który dodaje trochę długości do lufy i jednocześnie zapewnia wewnętrzny gwint do stosowania czoków. Czoki to nie jedyne rozwiązanie na modyfikację wiązki śrutu. Współczesne firmy w swoich topowych jednostkach, stosują również inne rozwiązania jak np. lufę o zmiennej grubości przekroju (poniżej zdjęcie z rozwiązania stosowanego przez firmę Winchester).
Zadaniem czoków jest odpowiednia modyfikacja wiązki śrutu, dopasowana do odległości celu. I tak mamy podział czoków na: Cylinder (oznaczany jako C lub Cyl, jak również bez nacięć na wylocie czoka) używany do strzelań breneką oraz śrutem na bardzo bliskie odległości (do ok 25 m). Cylinder ma zerowe zwężenie i często też tym mianem określa się lufę bez czoka. Kolejny to 1 czok oznaczany jako Improved Cylinder Choke (ulepszony cylinder) inaczej IC/IMP Cyl. lub też czteroma nacięciami na wylocie czoka. Używany do strzelania breneką oraz śrutem na bliskie odległości (do ok. 30 m) lub jako drugi czok w konkurencji Skeet. Posiada zwężenie 0,25 mm.
Trzeci typ to tzw. półczok, oznaczany jako M lub Mod lub trzema nacięciami na wylocie czoka. Używany do strzelania śrutem na średnim dystansie, w sportowych strzelbach samopowtarzalnych (takich jak Mossberg 940 JM Pro na zdjęciu powyżej), jako pierwszy w konkurencji Trap (montowany wtedy na dolnej lufie). Posiada zwężenie 0,50 mm. Rzadziej używany do breneki. Kolejny to 3 czok oznaczany jako IM lub IMP.Mod lub oznaczany dwoma nacięciami na wylocie czoka. Służy do strzałów na dużą odległość (ok 40 m). Może być montowany na górnej lufie przy konkurencji Trap.
Piąty z czoków to pełen czok (oznaczany jako F lub Full lub jednym nacięciem na wylocie czoka). Używany do strzałów na bardzo duże odległości, powyżej 50 m. Może być stosowany w drugim strzale (czyli w górnej lufie) przy konkurencji Trap. Posiada zwężenie 0,50 mm.
Formowanie wiązki śrutu najlepiej widać w konkurencji TRAP. Pierwsza lufa posiada wówczas czok M (tzw. półczok) i jej dość rozległa wiązka ułatwia trafienie rzutka w bliskiej odległości. Jeśli nam się to nie uda, drugi strzał z wyższej lufy z czokiem IM lub F zapewnia nam bardziej skupioną wiązkę o wyższej prędkości - idealnej na szybko oddalający się już rzutek.
Na powyższym zdjęciu widzimy wykręcony czok zewnętrzny z opisem M. Jest to zatem półczok, typowy dla sportowych strzelb samopowtarzalnych, stosowanych głównie w konkurencjach dynamicznych. Zapewnia on potrzebny tam kompromis pomiędzy rozrzutem wiązki a jej prędkością w celu. Jest to czok zewnętrzny, którego spora część wystaje poza lufę, jednocześnie ją przedłużając. Wspominaliśmy powyżej o oznaczeniu rodzajów czoków poprzez nacięcia na wylocie czoka. W jakim celu stosuje się takie właśnie oznaczenia?
Głównie w czokach wewnętrznych, które po wkręceniu nie wystają poza lufę (chowają się w nich na równo z wylotem lufy). Nie przedłużają one naszej broni, co jest cechą pożądaną w myślistwie czy w strzelaniu taktycznym. A ponieważ nie wystają to nie widać oznaczeń literowych umieszczanych na ich boku. Za to widać ich wylot, a nacięcia oznaczające rodzaj czoka pozwalają nam określić jaki czok mamy zamontowany, bez potrzeby jego wykręcania.
Czoki zewnętrzne najczęściej po zamontowaniu wystarczy mocniej dokręcić ręką, aby nie poluzowały się podczas strzałów. Rzadziej używamy do tego specjalnego klucza. Część czoków zewnętrznych i wszystkie wewnętrzne, posiadają specjalne nacięcia na wylocie czoka, pozwalające na jego dokręcenie specjalnym kluczem, który dostajemy w komplecie z bronią lub z zestawem czoków, jeśli kupujemy je oddzielnie.
Przy czyszczeniu strzelby należy pamiętać również o czyszczeniu czoka, oraz o nasmarowaniu jego gwintu, co zapobiegnie jego zapieczeniu, które mogłoby wręcz uniemożliwić jego odkręcenie, a w najgorszym wypadku doprowadzić do uszkodzenia czoka lub gwintu wewnątrz lufy, przeznaczonego do montażu czoków. Dlatego zawsze pamietajmy o właściwej konserwacji swojej broni i uważnie czytajmy zalecenie producenta. Lepiej, a przede wszystkim dużo taniej, jest być mądrym przed szkodą niż po.
Strzelbą gładkolufową, w której najczęściej wykorzystuje się czoki, bez dwóch zdań jest sportowa nadlufka (z niemiecka nazywana bock, a z angielska over under shotgun). Dwie lufy w połączeniu z możliwością stosowania wymiennych czoków odpowiednio modyfikujacych wiązkę śrutu i jej zasięg, daje wymierne sportowe korzyści.
W pierwszej lufie (czyli dolnej) montujemy najczęściej półczok (o oznaczeniu M), który zapewnia nam nieco rozszerzoną wiązkę, idealną na rzutek znajdujący się jeszcze dość blisko nas. Stąd oczywisty wniosek, przy konkurencji TRAP warto szybko i płynnie namierzyć cel, odpowiednio go przekreślając lub wyprzedzając (w zależności od kierunku) i możliwie najszybciej wystrzelić.
Rozproszona wiązka zapewni nam pewien margines błędu, który może skorygować nie do końca poprawne celowanie. Jeśli nie trafimy, pozostaje nam jeszcze drugi strzał. Niestety rzutek nie stoi w miejscu i nawet jeśli strzelimy dość szybko to i tak jego odległość zdąży się zwiększyć. Dlatego też w drugiej lufie mamy wkręcony czok 3 (określany jako IM) na dużą odległość lub F (Full) na bardzo dużą odległość. Wybór czoków zależy od strzelca i jego preferencji.
Na zdjęciu powyżej widzimy czoki zewnętrzne w sportowej nadlufce. Nie mają one nacięć oznaczających rodzaj czoku (jeśli występują są dużo węższe, o szerokości ok 1 każdy) a jedynie grubsze nacięcia służące do mocniejszego dokręcenie czoków specjalnym kluczem do czoków. Oznaczenia widoczne są na bokach czoków, a są to czoki zewnętrzne.
Na zdjęciu powyżej widzimy czok F (Full) na lufie górnej (czyli używanej do drugiego strzału, na dalszą odległość) oraz czok IM (IMP Mod) na lufie dolnej, używanej do pierwszego strzału. Taki podział w przypadku tej nadlufki jest optymalny dla właściciela, używającego jej do konkurencji TRAP.
W przypadku zakupu dobrej klasy strzelb, czoki otrzymujemy już w komplecie. Dla nadlufek będzie to najczęściej komplet 5 czoków, umożliwiający stosowanie tej broni zarówno w sporcie jak i w myślistwie. I dowolną konfigurację wiązki w zależności od zastosowania jak i preferencji strzelca.
Powyższe zdjęcie pokazuje nam czok typu Cylinder, będący w zestawie, a jak już pisaliśmy, idealny do celów na bliską odległość jak i strzelanie amunicją typu breneka.
Czok ten - jak wszystkie z tego zestawu posiada specjalne nacięcia, umożliwiające mocniejsze jego dokręcenie kluczem do czoków, co przy broni sportowej, oddającej dużą ilość strzałów, ma spore znaczenie.
Czok od strony wlotu (czyli tej wkręcanej do luf) jest wyraźnie cieńszy. Po wkręceniu do przewodu lufy, nie wystaje poza jej średnicę wewnętrzną. Regulacja wiązki odbywa się w dalszej jego części. Początek (wlot) ma zapewnić bezproblemowe przejście koszyczka ze śrutem (lub breneki) a tym samym zwiększyć żywotność zarówno lufy jak i czoka.
Kolejne zdjęcie ukazuje nam czok IC (IMP. Cylinder) wraz z wyrażoną w calach wielkością zmniejszenia wylotu. Zmiany te są tak niewielkie, że bez wyraźnych oznaczeń ciężko byłoby nam rozróżnić poszczególne czoki.
Następny z czoków z zestawu to M (Mod lub też półczok). Wartość 0.02 cala to ok 0.50 mm zwężenia. Doskonale widać na jego przykładzie, jak mocno wchodzi on w przewód lufy, gdyż poza nią wystaje jedynie górna część powyżej gwintu.
Większość dobrej klasy strzelb oferowana jest w polimerowych walizkach, z miejscem do transportu rozłożonej broni (ze względu na mniejsze miejsce podczas przewożenia) jak i na komplet czoków, będących od razu w zestawie.
Pudełko zawiera zapasowe czoki (poza dwoma już zamontowanymi) oraz miejsce na klucz do czoków (nie widoczny na zdjęciu). Umożliwia to strzelcowi zmianę parametrów swojej broni bezpośrednio na strzelnicy, o ile zajdzie taka potrzeba.
Jak sami widzicie, tak mała rzecz jak czok, ma olbrzymie znacznie, szczególnie w sporcie strzeleckim, gdzie właściwy dobór ma takie samo znaczenie jak nasze umiejętności czy klasa broni. W naszym sklepie zawsze znajdziecie szeroki wybór zarówno wysokiej jakości strzelb gładkolufowych, jak i akcesoriów do niej, a nasi pracownicy chętnie pomogą Wam w wyborze najlepszej opcji. Zapraszamy :-)
