Kulka, listek czy pałeczka? Ile grainów ma miareczka? I czy w sklepie będzie proch? Tak Kowalski pyta Roch. ;-) Tak, tak - było już o matrycach, i o prasach, teraz czas na ważenie. No nie Was, i nie nas... nie od-Ważymy się na to ;-) Ale proch to już i owszem. Dokładnie i bezpiecznie. Tylko czym? Otóż to...
Dla osób, które jeszcze nie zaczęły swojej przygody z elaboracją, temat dobrania właściwej naważki, jej odmierzenia lub zważenia to często czysta magia. Zapewniamy jednak, że z magią nie ma to nic wspólnego. Wyłącznie nauka. Nie będziemy dziś wgłębiać się w dobór właściwego prochu, ani też wyliczenie odpowiedniej naważki - to temat na całkiem spory i osobny blog. Przybliżymy dziś tematykę ważenie prochu - niezwykle istotnego elementu procesu. W dodatku elementu, który może być wykonany na kilka różnych sposobów...
Dobór metody odmierzania prochu zależy w dużej mierze od dwóch czynników. Po pierwsze: jak dokładną (precyzyjną) chcemy mieć amunicję. Po drugie: ile czasu chcemy przeznaczyć na jej wytworzenie. Jeśli myślimy o jak najmniejszym koszcie pojedynczej sztuki amunicji (np. do strzelań dynamicznych), wtedy godzimy się na nieco mniejszą precyzję przy większej prędkości. Odwrotnie w przypadku amunicji precyzyjnej. A pomiędzy jednym i drugim często stosujemy... rozwiązania mieszane, będące całkiem udanym kompromisem pomiędzy szybkością a dokładnością.
Jeśli stawiamy przede wszystkim na szybkość, stosujemy prasy wielostanowiskowe, z automatycznym zasypywaniem objętościowo odmierzanego prochu. Typowym przykładem takiego rozwiązania jest dozownik prochu Lee Auto Drum Powder Measure. Uruchamia się on automatycznie dźwignią w korpusie i zasypuje łuskę na kolejnym stanowisku określoną przez nas objętością prochu. Pierwsze ustawienie ilości kalibrujemy przy pomocy wagi - ważąc ustaloną najczęściej w cm3 objętość prochu i stosując odpowiednią korektę, aż do uzyskania odpowiedniej naważki. Kolejne są już odmierzane automatycznie, objętościowo.
Jest to wbrew pozorom całkiem dokładna operacja, stosowana np. w masowej produkcji amunicji. Oczywiście wszystko zależy od samego dozownika, oraz od dokładności jego kalibracji początkowej. Dodatkowo, co pewien czas warto sprawdzić (ważąc odmierzoną ilość prochu) czy początkowe ustawienia są nadal „trzymane”. Dozownik takiego typu jak Lee Auto Drum pozwala na dużą automatyzację procesu elaboracji a przez to na skrócenie jego czasu.
Innym bardzo popularnym dozownikiem objętościowym jest dozownik Lee Perfect Powder Measure. To ręczne urządzenie z bardzo wygodną komorą (miarką) z mikrometryczną regulacją w cm3 (z dokładnością do 0,1 cm3) dedykowane jest głównie do kalibrów karabinowych, choć i dla pistoletowych możemy w nich całkiem wygodnie odmierzać nasze naważki.
Stosując dozownik Lee Perfect możemy zarówno na nim kończyć odmierzanie i dalej osadzać już pocisk na prasie (najczęściej w tym wypadku jednostanowiskowej) lub, jeśli chcemy uzyskać większą kontrolę i dokładność, odmierzony objętościowo proch wsypujemy do tacki wagi (elektronicznej lub szalkowej / balansowej) i tricklerem dodajemy po ziarenku do osiągnięcia interesującej nas, za każdym razem tej samej wielkości.
Lee DeLuxe Perfect Powder Measure - to najbardziej zaawansowany dozownik objętościowy prochu oferowany przez Lee Precision. Posiada odlewany ciśnieniowo korpus oraz precyzyjnie obrobiony bęben wirnika, który odlany jest z mosiądzu (jest naturalnie antystatyczny i nieiskrzący). Dozownik Lee DeLuxe Perfect pracuje gładko i bez szarpnięć niezależnie od typu ziaren odmierzanego prochu. To zasługa konstrukcji, w której miękki element z elastomeru strząsa komorę dozującą, zamiast ciąć proszek jak w przypadku urządzeń innych producentów. Zapewnia to jednolitą strukturę odmierzonej naważki.
Lee DeLuxe Perfect posiada łatwą do ustawienia i odczytu mikrometryczną komorę dozującą. Komora wykonana jest z aluminium z czarnym anodowanym wykończeniem. Posiada wyraźną, trwałą, grawerowaną laserowo skalę. Mosiężny bębenek z mikrometrem jest wygrawerowany z podziałką 0,01 cm3 i ma zwalnianą blokadę zatrzaskową. W przypadku większości proszków do karabinów każde kliknięcie to około 1/10 grain, co jest idealne do pracy z ładunkiem prochu.
Waga balansowa (szalkowa) Lee Safety Powder Measure to urządzenie o doskonałym stosunku jakości do ceny. Wysoka jakość wykonania i prosta obsługa to jej zdecydowane atuty. Waga Lee Safety Powder Measure pozwala w prosty i bezpieczny sposób ważyć proch do zakresu 110 grains z dokładnością do 0,1 grain. Belka podzielona na dwie części, przy czym lewa zapewnia nam pomiar od 0 do 100 grains ze skokiem co 10 grains, a prawa regulację w dwóch zakresach: od 0 do 9 grains ze skokiem co 1 grain oraz od 0 do 1 ze skokiem co 0,1 grain.
Według producenta, firmy Lee Precision, waga Lee Safety Powder Scale jest tak dokładna, że jeśli na innej tego typu wadze uzyskasz inny wynik, możesz z góry założyć poprawność wyniku uzyskanego na wadze Lee a tym samym błąd ważenia na innej wadze. Przez wielu użytkowników wagi balansowe uważane są za najdokładniejsze i z powodzeniem przez nich używane, pomimo zdecydowanie najdłuższego czasu wymaganego do uzyskania naważki. Mogą być używane jako drugie po wstępnym odmierzeniu prochu dozownikiem objętościowym, co znacznie skraca czas uzyskania właściwej naważki.
Elektroniczna waga do prochu Lymann AccuTouch 2000 jest jednym z najciekawszych urządzeń tego typu dostępnym na rynku. Oferuje całkiem sporo funkcji, przy jednocześnie rozsądnej cenie. Całość otrzymujemy w ładnym opakowaniu, wewnątrz którego mamy bezpiecznie zapakowane urządzenie z wszystkimi dodatkami. Podobnie jak inne cyfrowe wagi również Lymann AccuTouch 2000 może być zasilana zarówno na 9V baterii (co należy traktować wyłącznie awaryjnie) jak i z załączonego zasilacza. Ponieważ stabilność napięcia ma istotny wpływ na precyzję wagi, zdecydowanie zalecamy korzystanie z zasilacza sieciowego.
Dużym plusem wagi jest dołączony od razu trickler do precyzyjnego odmierzania ziaren, przy czym możemy zamontować go zarówno z prawej jak i lewej strony urządzenia - w zależności od naszych preferencji. Ułatwia to obsługę niezależnie od tego czy jesteśmy prawo czy leworęczni. Dzięki dużemu, podświetlanemu ekranowi dotykowemu, obsługa wagi jest bardzo prosta. Mamy możliwość przełączania pomiędzy jednostkami (grain / gram), kalibracji urządzenia (załączony odważnik kalibracyjny), zerowania (po ustawieniu załączonej metalowej tacki). Również przy korzystaniu z tej wagi, możemy wstępnie odmierzyć naważkę dozownikiem objętościowym, dla skrócenia czasu całej operacji.
Ciekawą opcją dozownika objętościowego jest produkt firmy Hornady. Hornady Lock-N-Load Powder Measure to dozownik objętościowy zawierający pionierskie rozwiązanie, umożliwiające szybką wymianę zakresu miarki do prochu. Rozwiązanie to usiłowało skopiować kilku innych producentów, ale nikt nie oferuje tak dopracowanego systemu jak Hornady. Dzięki wymiennym elementom (wkładka i wirnik) dozownik może pochwalić się obsługą ładunków w zakresie od 0,5 do 265 grains, przy czym ich wymiana jest bardzo prosta - wystarczy naciśnięcie jednego przycisku i zmiana pomiędzy miarkami odpowiednimi dla naważek kalibrów pistoletowych aż do karabinowych typu magnum.
Drugim najważniejszym czynnikiem - po systemie szybkiej wymiany Lock-N-Load - jest jakość wykonania dozownika. To zdecydowanie najwyższa półka. Zarówno pod względem użytych materiałów jak i jakości ich obróbki i spasowania. Np. pomiędzy bębnem a wirnikiem prześwit wynosi zaledwie 0,002 cala, a całość pracuje lekko i płynnie. Świadczy to o klasie sprzętu jak i wysokiej precyzji wykonania. A wszystko po to, aby można było zapewnić zarówno dokładność odmierzanych naważek jak i ich wysoką powtarzalność.
Hornady M2 Bench Digital Scale - to mała, lecz bardzo precyzyjna, elektroniczna waga do prochu. Wykorzystuje to same, wysokiej jakości mechanizmy, które znajdują się w topowej wadze Auto Charge Pro. Waga Hornady M2 Bench jak każdy produkt Hornady wykonana jest niezwykle starannie z wysokiej jakości materiałów. Łatwość i szybkość obsługi zapewnia duży, czytelny, dotykowy ekran. W komplecie oprócz wagi z szalką otrzymujemy również komplet odważników kalibracyjnych, obustronną tackę, osłonę przeciwpyłową oraz zasilacz sieciowy z dwoma rodzajami wtyczek.
Dzięki sporemu zakresowi pomiarowemu (do 1500 grains) wagą Hornady M2 Bench możesz ważyć nie tylko proch, ale również pociski, łuski, spłonki jak i gotowe naboje, a tym samym wykorzystać ją do selekcji komponentów w celu uzyskania jak największej precyzji. Duży i czytelny wyświetlacz pokazuje wynik pomiaru z dokładnością do 0,1 grain. Waga umożliwia również zmianę jednostek w zależności od preferencji użytkownika, również w czasie ważenia. Posiada również regulowane stopki oraz wbudowaną poziomicę, ułatwiającą wyrównanie urządzenia.
Hornady Auto Charge Pro to najbardziej rozbudowane urządzenie do odmierzania prochu z oferty firmy. Zwarta, wręcz kompaktowa obudowa nie zajmuje wiele miejsca. Wbudowana poziomica i regulowane stopki umożliwiają łatwe i szybkie poziomowanie urządzenia. Do tego znacznie (w stosunku do starszych modeli) przyspieszono działanie urządzenia. Waga elektroniczna Hornady Auto Charger Pro, po włączeniu, początkowej kalibracji, nasypaniu prochu i wybrania wielkości naważki gotowa jest do pracy.
Najbardziej efektywna jest w trybie auto, gdzie po zasypaniu tacki wybraną naważką, proces ważenia następuje automatycznie, zaraz po odłożeniu pustej tacki na wadze. Waga pokazuje ilość kolejnych pomiarów (możemy dzięki temu sprawdzić czy zgadza nam się ta ilość z ilością zasypanych łusek) jak i pokazuje błąd w przypadku przekroczenia wagi - co zdarza się w niej niezwykle rzadko. Automatyczne odmierzanie jest nie tylko dokładne, ale i niesamowicie przyspieszające pracę. Możemy osadzać już pocisk w zasypanej łusce, gdy w tym samym czasie odmierza się kolejna naważka.
W omawianych przez nas wagach i dozownikach nie może zabraknąć również firmy RCBS. Dozownik prochu RCBS Competition służy do precyzyjnego odmierzania objętościowego wszystkich rodzajów prochów nitro, niezależnie od typu poszczególnych ziaren prochu. Model przeznaczony do kalibrów pistoletowych i małych karabinowych mierzy w zakresie od 0,5 do 40 grain.
Większy, karabinowy posiada zakres odmierzania od 10 do 110 grain, a jednostka Combo obsługuje oba te zakresy. Urządzenia łączą sprawdzoną miarkę proszkową Uniflow™, która jest wyposażona w precyzyjnie szlifowany bęben dozujący i szlifowany główny odlew, z przegrodą proszkową i śrubą regulacyjną mikrometru. Doskonałym uzupełnieniem zestawu może być - kupowany osobno - precyzyjny stojak do dozownika RCBS. Zestaw posiada również adapter umożliwiający montaż dozownika bezpośrednio na prasach RCBS.
Jednym z najpopularniejszych dozowników RCBS jest Uniflow Powder Measure III. Dozownik prochu RCBS UPM III to najnowsza generacja świetnego dozownika od RCBS z uniwersalnym (standardowym) cylindrem). To jednocześnie najdokładniejszy dozownik z całej serii. Oferuje wysoką powtarzalność odmierzanej ilości prochu, dzięki bardzo ścisłej tolerancji wykonania. Umożliwia to równomierne przesypywanie prochu z cylindra do obudowy, eliminując ryzyko zatkania. Pojemnik na proch jest antystatyczny, gwintowany na dole (dla lepszej współpracy z korpusem).
Pojemnik jest na tyle duży, że bez problemu pomieści ponad 220 g prochu ( 0,5 lbs) to prawie połowa małego pojemnika (0,5 kg) lub prawie 1/4 dużego (1 kg). Dzięki tak dużej pojemności możemy bez dosypywania wykonać sporą ilość amunicji. Tym bardziej, że dzięki nowemu cylindrowi w UPM III możemy dozować naważki zarówno dla kalibrów karabinowych jak i pistoletowych (zakres regulowanej komory od od 0,5 do 95 grainów). Jednocześnie demontaż urządzenia do czyszczenia jest niezwykle prosty i szybki.
Tak znany producent nie mógł pominąć w swej ofercie wag balansowych (szalkowych). RCBS M500 jest mniejszą siostrą rewelacyjnej wagi szalkowej RCBS M1000. Poprzez mniejszy zakres ważenia i uproszczoną konstrukcję, osiągnięto niższą cenę urządzenia, nie rezygnując jednak z typowej dla RCBS jakości.
Waga szalkowa RCBS M500 ma zakres ważenia do 505 grain i jest wyposażona w podwójny system odważników. Regulacje dokonywane za pomocą głównej wagi, po lewej stronie belki, służą do uzyskania zakresu od 5 do 500 grain w krokach co 5 grain. Mała równowaga po prawej stronie belki umożliwia uzyskanie wagi od 0 do 5 grain z przyrostem co 0,1 grain. Waga RCBS M500 posiada system tłumienia magnetycznego, który eliminuje zbędne oscylacje belki. Posiada solidną podstawę z odlewu ciśnieniowego z dużą, regulowaną stopą, która zapewnia dodatkową stabilność na blacie roboczym.
Większy model - RCBS M1000 to szalkowa waga skierowana dla osób z klasycznym podejściem do dokładności ważenia. Doskonale wykonana, co przejawia się nawet w opakowaniu, które wykonane jest zdecydowanie atrakcyjniej niż w większości wag. Do tego na czas transportu waga zabezpieczona jest dedykowaną polimerową pokrywą, która utrzymuje stabilnie części składowe zestawu, a po złożeniu wagi jest świetnym „pokrowcem” chroniącym wagę podczas jej nie używania.
RCBS M1000 ma zakres ważenia do 1021 grain i wyposażona jest w system trzech poziomów. Regulacje dokonywane za pomocą dużego wyważenia na belce głównej można regulować w zakresie od 0 do 1000 grain w przyrostach co 20 grain. Średnia równowaga na górze, dostosowuje się od 0-20 grain w krokach co 1 grain. Mała równowaga na dole, w linii z belką główną, dostosowuje się od 0 do 1 grain, z przyrostem co 0,1 grain. Tu również mamy tłumienie magnetyczne eliminujące oscylacje oraz solidną podstawę z dużą regulowaną stopką.
RCBS Rangemaster 2000 to przedstawiciel nowej generacji elektronicznych wag prochu. Duży zakres ważenia (do 2000 grain) przy standardowej dokładności +/- 0,1 grain umożliwia precyzyjne odmierzanie zadanej naważki. Obsługa wagi - dzięki dużemu i czytelnemu ekranowi dotykowemu - jest banalnie prosta. Pracę zaczynamy od włączenie, czekamy ok kwadransa na rozgrzanie podzespołów (czyli stabilizację warunków pracy), po czym kalibrujemy wagę załączonymi ciężarkami.
Po kalibracji kładziemy na wagę będącą w zestawie obustronną tackę (ułatwiającą pracę dla osób zarówno prawo jak i leworęcznych), zerujemy wskazania, wybieramy jednostkę i... waga jest gotowa do pracy. Lekko, łatwo i przyjemnie :-) Waga ma możliwość zasilania bateryjnego, ale należy traktować to wyłącznie jako zasilanie awaryjne np przy ważeniu w terenie. Stabilne zasilanie sieciowe to podstawa poprawnego pomiaru.
Do odmierzania prochu w przypadku kalibrów pistoletowych możemy również użyć dedykowanych łyżek pomiarowych, często dodawanych w komplecie wraz z kompletem matryc danego kalibru. Jednak ze względu na różne prochy jak i brak regulacji pojemności łyżki, przy ich użyciu warto ważyć dokładnie proch przed zasypaniem, lub korzystać z przedstawionych wyżej precyzyjnych dozowników objętościowych.
Mamy nadzieję, że przybliżone wam kolejne odsłony procesu elaboracji i narzędzia niezbędne na każdym z tych etapów, pomogą zrozumieć i polubić elaborację. To wbrew pozorom nic trudnego, a może dać zarówno wiele satysfakcji, obniżyć koszty naszego hobby lub uczynić go jeszcze bardziej precyzyjnym. Jak zawsze zapraszamy do zerknięcia na naszą stronę oraz odwiedzenia stacjonarnego sklepu, gdzie chętnie pomożemy rozwiać wasze wątpliwości zarówno w tej jak i każdej innej strzeleckiej materii :-)
